شرکت جهان شیمی

کارخانه تولید کربنات سدیم در مراغه یکی از بزرگترین واحدهای غرب آسیا در تولید این ترکیب است. این کارخانه، 400 هزار تن کربنات سدیم سبک و سنگین تولید می کند. قبل از احداث این کارخانه در سال 84، ایران به عنوان یکی از کشورهای وارد کننده کربنات سدیم محسوب می شد. این کارخانه و کارخانه های دیگر تولید کننده کربنات سدیم در ایران، این کشور را به یکی از صادرکننده های این محصول تبدیل کرده است. 3 هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم در این کارخانه مشغول به کار هستند.

کربنات سدیم چیست؟

سدیم کربنات یکی از نمک های معدنی با فرمول شیمیایی Na₂CO₃ است. این ماده در صنعت شیشه سازی و تولید مواد شیمیایی کاربرد دارد. کربنات سدیم یا سودااش به عنوان یک باز با قدرت متوسط به کار برده می شود. این ترکیب، جامدی کریستالی، بدون بو، پودری و جذب کننده رطوبت بوده و یک نمک سدیم است. نقطه ذوب کربنات سدیم 856 درجه سانتی گراد است ولی نمی توان برای آن نقطه جوشی تعریف کرد، زیرا در دمای بالا، تجزیه می شود. سدیم کربنات در آب محلول ولی در الکل نامحلول است. دو گرید صنعتی و آزمایشگاهی از کربنات سدیم ساخته شده و در صنایع مختلف به کار گرفته می شود.

انواع کربنات سدیم

دو نوع کربنات سدیم در بازار عرضه می شود که کربنات سدیم سبک و سنگین هستند. این دو نوع کربنات در خواص فیزیکی و کاربرد با هم تفاوت دارند. کربنات سدیم سبک مراغه از مهمترین کارخانه های تولید کننده این ترکیب است.

کربنات سدیم سبک

سدیم کربنات ترکیبی با میزان کمتر از 0,5 درصد سدیم کلرید بوده و بیشتر به عنوان تنظیم کننده PH کاربرد دارد. یکی از تفاوت های عمده بین کربنات سدیم سبک و سنگین، پایین تر بودن چگالی نوع سبک است. کربنات سدیم سبک، دانه های پودری و ریزی داشته و با این خاصیت، کم حجم به نظر می رسد.

روش سولوی بهترین روش تولید کربنات سدیم است. در این روش از آمونیاک، دی اکسید کربن، آب و محلول غلیظ آب نمک به عنوان مواد اولیه تولید این ترکیب استفاده می کنند.

در روشی دیگر با حرارت دادن بی کربنات سدیم، کربنات سدیم سبک بعد از خروج دی اکسید کربن و آب حاصل می شود.

کاربرد کربنات سدیم سبک

در صنایع غذایی، کربنات سدیم سبک به عنوان تنظیم کننده اسیدیته و ترشی و همچنین پایدار کننده به کار برده می شود. سدیم کربنات در تهیه سریع تر ماکارونی و تولید بستنی چوبی نیز کاربرد دارد. در ترکیب بستنی، کربنات سدیم سبک با اسید ضعیف واکنش داده و با تولید دی اکسید کربن، احساس خنکی بعد از خوردن آن را ایجاد می کند.

کربنات سدیم سبک در آزمایشگاه ها به عنوان عامل اصلی تیتراسیون است، زیرا پایدار بوده و دقت بالایی در اندازه گیری دارد. در شست و شوی لباس ها نیز از سدیم کربنات به عنوان نرم کننده استفاده می شود.

سختی آب که در نتیجه وجود یون ها منیزیم و کلسیم در آن است با کمک کربنات سدیم سبک گرفته می شود. در تولید بی کربنات سدیم، بوراکس، بی سولفیت سدیم، تولید انواع مواد شوینده، کاغذسازی، در صنعت و ... از این ترکیب استفاده می شود.

کربنات سدیم سنگین

همان کربنات سدیم ولی با چگالی و اندازه کریستال های بزرگتر نسبت به نوع سبک، کربنات سدیم سنگین است. از کربنات سدیم سنگین در تولید شیشه، کاشی، سرامیک، لعاب و همچنین به عنوان عامل ذوب سیلیس در دماهای پایین استفاده می شود.

در تولید شیشه با استفاده از کربنات سدیم سنگین در هنگام ذوب کردن سیلیس خالص، نقطه ذوب کاهش یافته و شکل دهی بهتری برای شیشه صورت می گیرد. زیرا سدیم موجود به حل شدن آرام سیلیس منجر شده و با اضافه کردن سنگ آهک نیز شیشه مقاوم تر می شود.

با ترکیب کربنات سدیم سبک با آب و قرار گرفتن در فرایند هیدراته شدن، کربنات سدیم سنگین آبدار تولید می شود. با خشک کردن، کربنات سدیم سنگین حاصل می شود.